Wie een flinke sprong wil maken zet vaak eerst een paar passen achteruit om een aanloop te nemen. Die aanloop is nodig om vervolgens verder vooruit te kunnen springen. De vraag is of deze vergelijking ook opgaat voor de gascentrale. De gascentrale heeft daarbij de rol van de aanloop die ertoe moet leiden dat het doel, energie uit groene waterstof, sneller bereikt wordt. De meerderheid van de gemeenteraad denkt van wel en heeft ingestemd met een bestemmingsplan dat deze hybride gascentrale mogelijk maakt. De tegenstanders denken dat deze aanloop niet nodig is en dat de sprong ook zonder aanloop probleemloos kan worden gemaakt. Maar er spelen nog een aantal andere aspecten mee en dat maakt deze discussie zo ingewikkeld.
Wat is een hybride gascentrale
Wie de discussie niet heeft gevolgd zou de indruk kunnen krijgen dat hier een gascentrale komt, die dag en nacht elektriciteit gaat produceren. Dat is echter niet de bedoeling. De gascentrale wordt vooral ingezet als duurzame bronnen te weinig elektriciteit leveren. 
Op een bewolkte windstille dag bijvoorbeeld. Probleem met groene energie (zoals wind en zon) is dat deze (nog) weersafhankelijk zijn. Soms leveren ze zoveel dat er een echte overvloed is en je er soms bijna geld bijkrijgt als je dan elektriciteit afneemt. Op andere momenten leveren ze echter te weinig en moet er elektriciteit uit andere bronnen worden toegevoegd. De gascentrale zal dus niet constant draaien, maar alleen als er te weinig elektriciteit beschikbaar is.
Wat daarnaast van belang is dat een gascentrale kan worden omgebouwd tot een waterstofcentrale. Door de bouw van een gascentrale wordt voorgesorteerd op een rol van deze centrale als er kan worden overgestapt naar waterstof. Het antwoord op onze vraag is hier van afhankelijk.
Bestemmingsplan is meer dan de gascentrale
De vergelijking hierboven gaat als zo vaak mank. Het bestemmingsplan maakt veel meer mogelijk dan alleen de gascentrale. Engie, het bedrijf dat op het terrein gevestigd is, heeft het hele terrein voorbestemd voor duurzame energie en het bestemmingsplan moet die ontwikkeling verder mogelijk maken. Die verdere plannen worden door vrijwel iedereen positief gewaardeerd en leveren ook directe winst voor het milieu op. Voor een aantal van die plannen is elektriciteit nodig. Bedrijven willen omschakelen naar elektrisch vervoer, maar missen nu de mogelijkheid om de accu’s daarvoor op te laden. Ook de plannen om dit terrein een belangrijke rol te geven in de omschakeling naar elektrisch vervoer over water worden hierdoor bemoeilijkt. Zelfs als die accu’s worden opgeladen door elektriciteit uit een gas gestookte centrale levert dat voordelen voor de luchtkwaliteit op omdat veel van dat vervoer nu met behulp van diesel gebeurt.
Een logische vraag is of je gascentrale gewoon uit dit bestemmingsplan kunt halen en de rest van het bestemmingsplan wel goedkeuren. Het antwoord lijkt ja en nee. Ja, want procedureel kan het gewoon. Nee, want juist die onderdelen die de elektriciteit uit de centrale nodig hebben komen in de knel. Dit argument wordt vooral ingebracht door bedrijven uit de omgeving. Daar kan dan weer tegenin gebracht worden dat Engie samen met deze bedrijven wordt aangezet om sneller echte duurzame alternatieven te ontwikkelen als de gascentrale niet wordt gebouwd. Maar een concrete invulling van dit idee ontbreekt vooralsnog.
De rol van het Rijk
Het Rijk heeft het Engie terrein een rol toebedeeld in de uitrol van de toekomstige waterstof infrastructuur. Om deze reden komt het Rijk waarschijnlijk ook met een aanwijzing als Nijmegen een bestemmingsplan aanneemt dat een gascentrale uitsluit. Het Rijk is helaas nergens aanwezig in deze discussie, terwijl het wel een aantal sleutels in handen heeft. In de eerste plaats natuurlijk de vraag hoe dat overschakelen naar waterstof in Nederland eruit ziet? Dat bepaalt immers mede hoe snel deze gascentrale kan worden omgebouwd of dat zelfs meteen kan worden gekozen voor een waterstofcentrale. Het Rijk noemt nu 1935 als datum waarop overgeschakeld moet zijn, maar gaat dat ook lukken? En welke rol krijgt deze gascentrale precies in de omschakeling? Bovendien vraagt ook de industrie om waterstof omdat ook zij moeten verduurzamen. Als die industrie eerst aan de beurt is gaat de gascentrale mogelijk langer draaien.
Maar ook is er de vraag wanneer er sprake is van een tekort aan elektriciteit en de gascentrale wordt aangezet. Engie is een bedrijf en krijgt inkomsten als de gascentrale draait, dus zij kunnen in een belangenconflict komen als zij dit mogen bepalen.
Zonder een antwoord op deze vragen is het erg lastig te beoordelen of deze centrale nou echt wel nodig is.
De voorwaarden van de gemeente
De gemeenteraad heeft deze vragen natuurlijk ook en heeft in de Raadsvergadering de voorwaarden verder aangescherpt. Zo is termijn van het bestemmingsplan teruggebracht van 2045 naar 2040 (of zoveel eerder als mogelijk). Waarom niet is gekozen voor 2035 omdat het Rijk ook zelf dat jaartal noemt is niet geheel duidelijk. Daarnaast moet Engie geregeld verslag uitbrengen aan de gemeente, zodat deze kan zien of de transitie naar waterstof ook echt voortvarend wordt ingezet. Wat de gemeente kan doen als Engie onvoldoende vordering maakt blijft onduidelijk.
Hoe groen is waterstof eigenlijk?
Waterstof is vooral een energiedrager en als zodanig niet groen of duurzaam. Waterstof wordt gemaakt door water (H2O) te splitsen in waterstof (H) en zuurstof (O2). Dit kost energie, maar als hiervoor duurzame energie wordt ingezet is er dus sprake van groene energie. Het voordeel van waterstof is dat je het kunt verplaatsen en dus naar plekken kunt brengen waar energie nodig is, Daar wordt de energie vrijgemaakt door het waterstof weer te laten reageren met zuurstof. Naast energie komt daarbij weer water vrij en is er dus niet of nauwelijks sprake vervuiling.
In de praktijk is er echter nog weinig waterstof en al helemaal weinig groene waterstof. Wat betekent dat precies voor deze centrale? En kan ze trouwens ook op groen gas draaien? Technisch is dat in ieder geval mogelijk!
Hoe zit het nu met de natuurvergunning?
Op de gascentrale zijn meerdere wetten van toepassing. De gemeente bepaalt met het bestemmingsplan waar welke activiteit is toegestaan. Een gascentrale wil je niet in een woonwijk, maar op een industrieterrein. Zo kun je in een bestemmingsplan ook vastleggen dat in een gebied alleen groen is toegestaan. Denk aan het Goffertpark bijvoorbeeld.
De natuurvergunning zorgt er voor dat de activiteit niet te veel schade toebrengt aan de natuur. In het geval van de gascentrale gaat het bijvoorbeeld over de uitstoot van stikstof (waarvoor momenteel ook veel boeren onder vuur liggen). Omdat bijvoorbeeld de stikstof uit de centrale terecht kan komen in natuurgebieden buiten de gemeente, wordt deze verleend door de provincie. De provincie wordt in dat geval het “bevoegd gezag” genoemd.
De provincie heeft de natuurvergunning verleend. Daarbij was de redenering dat de kolencentrale die hier tot enkele jaren terug stond veel meer stikstof uitstootte en de gascentrale dus ruim binnen deze vergunning blijft. Volgens Johan Vollenbroek (MOB) is deze vergunning echter met de sloop van de kolencentrale vervallen en moet de gascentrale worden gezien als een nieuwe ontwikkeling. Hij baseert zich hierbij vergelijkbare vergunningen. Dat zou betekenen dat de rechter deze vergunning vernietigt en er dus een nieuwe procedure gestart moet worden om alsnog een natuurvergunning voor de gascentrale af te geven.
Referendum
De vraag is of een referendum een oplossing kan bieden in deze kwestie en de gemeenteraad vindt dus van niet. Nou was de gascentrale geen op zichzelf staand besluit, maar was het een onderdeel van een breder bestemmingsplan. Een referendum behoort in Nijmegen te gaan over een besluit van de gemeenteraad. Het referendum zou dus moeten gaan over de vraag of men voor of tegen dit bestemmingsplan is. Het maakte het referendum onduidelijker omdat het in principe over de gascentrale zou moeten gaan, maar ook de andere onderdelen van het bestemmingsplan ter discussie komen te staan. Zoals hiervoor al aangegeven is het een nogal complexe materie, waardoor een bredere discussie (burgerberaad?) misschien wel meer voor de hand zou liggen. Maar een discussie nadat de Raad het bestemmingsplan al heeft goedgekeurd is mosterd na de maaltijd. Tenzij MOB inderdaad de beroepsprocedure wint. Dat levert in ieder geval tijd op voor zo’n discussie.
De discussie in de gemeenteraad
Van deze discussie werd ik niet perse heel vrolijk. Wat mij betreft gaf iedere partij aan hoge duurzaamheidsaspiraties te hebben, maar gaat het verschil van mening over de strategie. Eigenlijk is de vraag hoe krijgt Nijmegen zo snel mogelijk waterstofaansluiting. Is een hybride gascentrale daarvoor een zinvolle “aanloop”? Sommige raadsleden leken echter niet te begrijpen dat een verschil over de strategie iets anders is dan een verschil van mening over het doel.
Het bestemmingsplan afwijzen was een sterk signaal naar bijvoorbeeld her Rijk geweest, maar had een groot risico met betrekking tot andere duurzame ontwikkelingen op dit terrein. Akkoord gaan met het bestemmingsplan heeft het risico dat er meer en langer dan strikt noodzakelijk gas wordt verbrand op deze locatie.
Resumé
We begonnen deze uitleg met de vraag of deze gascentrale een goede aanloop zou zijn naar het gebruik van groene waterstof. Mede doordat het Rijk zich buiten deze discussie hield zijn veel vragen niet echt beantwoord. Weliswaar heeft de gemeenteraad de voorwaarden wat aangescherpt, maar het is maar zeer de vraag of dat voldoende is.
Engie lijkt op dit terrein echt wel duurzame doelstellingen te hebben, maar het blijft een bedrijf dat de te maken heeft met de markt en simpelweg geld moet verdienen om overeind te blijven. (Dit is vooral constatering en geen verwijt aan Engie). Veel zal afhankelijk zijn van de snelheid waarmee het waterstof netwerk wordt uitgerold in Nederland. En daarmee is deze discussie nog lang niet over, maar zal de vraag wanneer deze centrale wordt omgebouwd naar waterstof actueel blijven.
Links
Een aantal links naar plaatsen waar meer informatie kan worden gevonden, voor mensen die verdere onderbouwing zoeken. Via de eerste link. Onder agendapunt 3.7 (1 en 2) zijn een groot aantal verdere documenten te vinden.
Bespreking in de Raad op 31-1-2024 (Eerst wordt het referendum besproken, daarna het bestemmingsplan zelf, start na 2 uur)
Inspraak en bespreking in de Raadskamer op 17-01 (De inspraak start na ruim 27 minuten, De bespreking in de Raadskamer na 3 uur en 12 minuten)
Inspraak raadskamer 10-1-2024 (De inspraak start in de opname na 38 minuten)
Website Tegengas Nijmegen
XR Rebellion
Inspraakdocument Engie 10-1-2024
Rijksbeleid tav Waterstof
01-02-24 Ronald Aalders
Reacties welkom,
Natuurlijk heb ik een mening over de gascentrale en die kan ik niet even uitzetten als ik een artikel als dit schrijf. Maar we nodigen mensen uit om te reageren en zullen die reacties ook plaatsen. Het gaat ons daarbij om de meningen van jullie en de discussie, niet om onze mening te verdedigen. Alleen als er een duidelijke vraag aan ons ligt zullen we die beantwoorden.
Reacties kunnen naar info@debroeikasnijmegen.nl
REACTIES
Allereerst een correctie van “Johan Vollenbroek (MOB)
Je schrijft : “De provincie heeft de natuurvergunning verleend.
Dit is onjuist.
Er is alleen een ontwerpvergunning waartegen we bezwaar hebben gemaakt.
Er is ook nog geen bouwvergunning noch een omgevingsvergunning.
Sible Schöne (HIER)
Voor duurzame stroom zijn 40 gascentrales van 500 MW nodig.
De bouw van een gascentrale van 500 MW op het terrein van de oude kolencentrale is vanuit klimaatoogpunt een heel goed idee. Het kabinet streeft naar een volledig klimaatneutrale elektriciteitsvoorziening in 2035 en een klimaatneutrale energievoorziening tien jaar later.
Het is de bedoeling dat de industrie, de auto’s en onze warmtevoorziening voor een groot deel op de schone energiedrager stroom gaat draaien. Het aandeel elektriciteit in de energievoorziening zal daardoor stijgen van 20% nu naar pakweg het dubbele in 2035 en 50 – 60% in 2045. Dit betekent dat we in 2035 ongeveer 30.000 MW aan opgesteld gegarandeerd vermogen nodig en tien jaar later 40.000 MW.
Het plan is om enorme hoeveelheden zon en wind neer te zetten om aan onze stroombehoefte te voorzien: 150.000 MW zon (acht keer de huidige hoeveelheid) en 100.000 MW wind (tien keer de huidige hoeveelheid). Dat is qua hoeveelheid stroom ruim voldoende. Alleen hebben we te maken met een paar weken in de winter waarin er nauwelijks wind en zon is. Dat gat van 40.000 MW moet worden opgelost met import (mogelijk 10.000 MW), het tijdelijk sluiten van grote stroomslurpers (fabrieken, mogelijk 5.000 – 10.000 MW). Dan hou je ruim 20.000 MW over. Twee grote kerncentrales kunnen – in tegenstelling tot wat voorstanders beweren – dit probleem niet oplossen. Die zijn samen goed voor 2.500 – 3.000 MW. De enige reële oplossing is om zo’n 40 relatief goedkope gascentrales van 500 MW te bouwen, die draaien op de waterstof, die zon- en windvermogen op andere momenten hebben gemaakt. Eentje in Nijmegen, waar alle infrastructuur al aanwezig is, is in mijn ogen dan niet meer dan logisch. Te meer omdat de waterstofleiding van Groningen naar het industriegebied in Zuid-Limburg vlak langs Nijmegen komt te lopen.
Irene Krämer (Tegengas) reageert o.a. op Sible (hierboven)
De bijdrage hierboven pleit voor de bouw van gascentrales gestookt op waterstof om ‘energiedips’ mee op te vangen. Het lijkt me goed om hierbij te verduidelijken dat de expliciete inzet van het Tegengasreferendum is, om het stoken van aardgas in een nieuwe
energiecentrale te voorkomen. De aanvragers nemen geen stelling over waterstof. Als het argument voor het bouwen van een gascentrale is, dat er groene waterstof in kan worden verbrand, dan is het logisch om zo’n centrale dan ook daarvoor te gebruiken – en niet, om eerst jarenlang fossiel gas te verbranden. Eén van de manieren waarop nieuwe fossiele capaciteit de energietransitie vertraagt is, dat het de noodzaak tot bezuinigen dempt.
Of het nu gaat om bestaande produktieprocessen of nieuwe activiteiten: zolang het financieel uit kan, kan alles. Want de stroom raakt nooit op. Een overheid die een nieuwe aardgascentrale toestaat terwijl ze tegelijkertijd zegt dat we allemaal van het gas af moeten, komt niet geloofwaardig over. Die overheid zegt: U vraagt, wij draaien. En investeerders, directies en medewerkers van bedrijven gedragen zich daarnaar – het zijn net mensen.
Er valt ook nog iets te zeggen over het moment van een overstap naar waterstof. Zo ziet het er naar uit dat er voorlopig minder groene waterstof beschikbaar komt dan geambiëerd. Een gascentrale die aardgas mag stoken blijft dat dan simpelweg langer doen. Daarnaast is het belangrijk ervoor te waken dat groene waterstof te snel wordt ingezet – voor het maken van waterstof is namelijk heel veel groene stroom nodig.
Zolang er nog niet genoeg zonne- en windenergie is, wordt de groene stroom die nodig is voor de produktie van waterstof weggekaapt bij andere gebruikers. Die daardoor grijze stroom moeten gebruiken. Genoeg reden dus om deze aardgascentrale niet te willen, en te twijfelen aan de “groene” bedoelingen van Engie.