Paradox van Jevons

Het is weer december en naast de consumptie van pepernoten, kerstkransjes en oliebollen betekent dat voor veel mensen ook een kerstgratificatie of een dertiende maand. Of hoe het ook heten mag, maar het betekent in ieder geval meer geld.

Ondergetekende behoort ook tot die categorie en ziet dat bedrag deze maand ook nog eens aangevuld worden met een erfenisje. Waaraan dat geld uit te geven is een volgende vraag, al lijken veel mensen daar weinig moeite mee te hebben. Dat is in ieder geval wat ik nog wel eens om me heen opvang. Ik moet bekennen dat ik er van tijd tot tijd wat moeite mee heb. Een medicus heeft me onlangs opgedragen om flink af te vallen en ik ben gezegend met een fikse dosis heimwee dus met een reisje naar Verwegistan maak ik mezelf ook al niet blij.

Meestal kom ik niet veel verder dan een paar leuke CD’s en een mooi kunstboek. En hoewel mijn mobiel nog niet echt versleten is denk ik nu toch over een fairphone. Een gemiddelde telefoon kan technisch gezien bijna 10 jaar meegaan (zoals onze ministerpresident bewijst), maar ze worden gemiddeld al na 3 jaar al vervangen. Ik sus mijn geweten met het idee dat een fairphone heel duurzaam is…..

In feite is dit een geval van de “paradox van Jevons”. William Stanley Jevons was een econoom die hier anderhalve eeuw geleden al over heeft nagedacht. Niet specifiek over het vervangen van een mobieltje, maar wel over het principe. Het viel hem toen al op dat, als we bijvoorbeeld een efficiëntere manier vonden om steenkool te verbranden, dit er niet toe leidde dat we minder steenkool gingen verbranden, maar juist meer.

Een meer hedendaags voorbeeld. In de loop van de tijd is vliegen steeds efficiënter geworden door nieuwe technieken en grotere vliegtuigen. Op zich zou vliegen dus steeds schoner moeten worden. Maar die ruimte gebruiken we meteen door vaker te gaan vliegen waardoor de schade alleen maar verder toeneemt.

Hoe duurzaam we ook zijn, een vakantie ver weg spreekt tot de verbeelding. Thailand, India, Mexico, Cuba, het lijkt of het niet ver genoeg weg kan zijn. Maar ook bij leuke kleding vragen we ons vaak niet af of we die wel echt nodig hebben. Of die computer met nog meer werkgeheugen. Want die fairphone – als ik eerlijk ben – echt nodig heb ik hem niet. M’n ouwe Huawei doet ‘t nog prima…..

RA 1-12-’22